حافظه‌ی شهری؛ تاریخ و فراموشی در شهرهای مدرن
سخن‌گفتن از خاطره شهری، وجود عینیتی ماندگار را پیش می‌کشد. این عینیت در شهر طبعا در هندسه و ساختار آن و در شکل بارزترش در آثار و ابنیه شهری تجلی می‌یابد و درنهایت، در فضاهایی که از درآمیختگی این موارد حاصل می‌شود. در دوران مدرن، روند سازندگی و ویرانگری پابه‌پای هم پیش رفته‌اند، در دهه‌هایی هر یک از دیگری پیش افتاده‌اند و البته این ماراتن نفس‌گیر همچنان پرتنش و پرشتاب ادامه دارد. چنین ضرب‌آهنگی در برپاساختن و فروریختن در تاریخ بشر بی‌سابقه بوده است. تجربه‌ای که در طول سال‌ها و قرن‌ها اتفاق می‌افتاد، امروزه ممکن است از پیدایش تا برچینش آن، چند سال بیشتر طول نکشد. بروز چنین پدیده‌های تازه، ناآشنا و البته تنش‌زایی، انسان امروز را به مواجهه و رودررویی نوینی با شهر فرامی‌خواند. در حقیقت شهر با ساکنانش در رابطه‌ای بغرنج و نوظهور قرار می‌گیرد و این دو، شکل نوینی از رابطه را با هم تجربه می‌کنند. مجموعه مقالات این کتاب کوشیده‌اند تا از دریچه‌های گوناگون، در این مفهوم بحث کنند. کتاب، متشکل از ۹ مقاله از نویسندگان مختلف است. ویراستار کتاب مارک کرینسن، مورخ معماری و هنر که در حوزه نظریه شهری و هنر معاصر نیز صاحب‌نظر است، با مقدمه‌ای شیوا حدود و ثغور مباحث کتاب را روشن کرده است.
او در مقدمه کتاب، مفهوم خاطره را مطرح می‌کند، آن را در پیوند با شهر مدرن و رویکردهای پست‌مدرن شرح می‌دهد و برای روشن‌شدن بحث از نوشته متفکران و نویسندگانی چون زیمل و بنیامین و پل آستر – که دغدغه شهری در آثارشان قابل ردگیری است – نمونه می‌آورد. این روشی است که در انتخاب مقالات نیز رعایت شده است. مثلا مقاله اول، بر موضوع شهر در آثار پل استر تکیه دارد و در مقاله‌ای دیگر این مفهوم در نسبت با هنر معاصر بررسی می‌شود. در ادامه، لابه‌لای کتاب، تصاویر بناها و آثار هنری آمده است که رهیافتی نقادانه و خلاقانه به مساله حافظه شهری دارد. البته در برخی مقالات، شهر مورد بحث کاملا مشخص است، مثلا مطالعات روز درباره سنگاپور در مقاله the future of past و نیویورک بعد از یازده سپتامبر در مقاله ۹/۱۱ . در نوشته دیگر به فضاهای منحصربه‌فرد شهری مثل گالری‌ها و موزه‌ها و مفاهیمی چون حافظه و زمان که در بستر شهر دستخوش تغییر می‌شوند نیز پرداخته شده است.در نگاهی کلی می‌توان گفت کتاب بر آن است که فرم‌های منحصربه‌فرد شهری، تجربه‌ها و فضاهای مدرن شهری را تحلیل کند و در همین راه، مایه کار خود را نیز از بعضی آثار هنری و رمان‌ها و سازه‌ها و رویدادها و فضاهای شهری می‌گیرد. این کتاب شاید از نخستین گام‌ها برای گسترش و البته کمک به فهم رابطه میان خاطره و خاطره شهری و تاریخ باشد؛ تلاش برای شناخت شهر و آینده آن و جایگاه انسان در آن که هر روز اهمیت شناخت آن بارزتر می‌شود.
URBAN MEMORY:history and amnesia in the modern city
Editor: mark crimson
Publisher: routledge 2005
منبع: فصلنامه همشهری معماری